بازخوانی پرونده «اینستکس» و آرزوی برجامیون برای تسویه نفت در برابر غذا!
پس از خروج آمریکا از برجام، ضلع اروپایی برجام روز ۱۱ بهمن ماه ۹۷ یک کانال مالی با ایران تحت عنوان ابزار پشتیبانی مبادلات (اینستکس) راه‌اندازی کرد تا ایران را پایبند به تعهدات هسته‌ای خود نگه دارد. شرکت اداره کننده اینستکس در پاریس ثبت شد و غیر از فرانسه، آلمان و انگلیس نیز سهامداران اصلی آن بودند.
فرآیند اینستکس به این صورت بود که بدون انجام مراودات مالی بین ایران و اتحادیه اروپا تجارت صورت گیرد. یعنی یک شرکت ایرانی کالایی به اروپا صادر می‌کند و در قبال آن اعتباری به دست می‌آورد. از این اعتبار برای واردات کالا از اروپا به ایران استفاده می‌شد.
هیچگونه پولی در این معامله وارد ایران نمی‌شد. از طرفی، سه کشور اروپایی موسس اینستکس اقلام مورد معامله را مواد غذایی، محصولات کشاورزی، دارو و تجهیزات پزشکی اعلام کردند. سازوکار اجرایی اینستکس دقیقا معادل «نفت در برابر غذا» تعریف شده بود.
اینستکس روز پنجشنبه ۱۸ اسفند ۱۴۰۱ پس از ۴ سال و ۱۰ ماه و یک روز و فقط با یک تراکنش تعطیل شد. جالب اینکه در آن زمان طرفداران برجام حمایت عجیب و گسترده‌ای از این سازوکار می‌کردند و حتی محمدجواد ظریف وزیر وقت امور خارجه در مصاحبه‌ای عنوان کرد: اینستکس شیوه هوشمندی برای دور زدن تحریم‌های آمریکاست!
اما ماجرا زمانی جالب می‌شود که بدانید برجامیون که هم‌اکنون به دولت سیزدهم بابت استفاده از شیوه تهاتر برای آزادسازی منابع بلوکه شده نفت انتقاد می‌کنند زمانی در آرزوی اجرایی کردن سازوکار تسویه پول نفت با غذا بودند که حتی در آن نیز توفیق نیافتند؛
با این تفاوت که پول بلوکه آزاد شده در دولت سیزدهم مربوط به فروش نفت در دولت‌های گذشته است و ربطی به دولت فعلی ندارد درحالیکه سازوکار اینستکس مربوط به تهاتر نفتی بود که در همان دولت قبل به فروش می‌رسید.
