عطا بهرامی کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار خط انرژی با اشاره دلیل دولت‌های بعد از انقلاب در جهت تخصیص انرژی ارزان در کشور گفت: بعد از انقلاب شهید رجایی زیر بار یارانه انرژی به خصوص در بنزین نرفت اما پس از او مابقی دولت‌ها به بهانه‌هایی نظیر کمک به مردم و به ارمغان آوردن ارزانی، انرژی را برای مردم ارزان و از انرژی به عنوان یک ابزار خرید رفاه بدون درک اثرات منفی آن بر اقتصاد استفاده کردند.
انرژی ارزان یکی از عوامل تورم
وی در ادامه افزود: برای تفهیم این موضوع، فرض کنید، سیاست ارز 4200 تومانی ادامه پیدا می‌کرد و مرغ نیز اکنون برابر با کیلویی 12 هزار تومان بود، طبیعتا تقاضا به سمت خرید مرغ، افزایش پیدا می‌کرد و با توجه به اختلاف قیمتی که در بیرون از مرزهای کشور داشت، اکثر مرغ‌ها، صادر یا قاچاق می‌شد.
بهرامی ادامه داد: در انرژی هم دقیقا موضوع به همین صورت است. قیمت یارانه‌ای 1500 تومانی، قیمت هر باک بنزین، برابر با حدود یک دلار است، طبیعتا این قیمت واقعی بنزین نیست و مابقی پولی که باید صرف انرژی شود، به بازارهای دیگر سرازیر شده و باعث ایجاد تورم می‌شود.
ضرر 7 میلیارد دلاری افزایش مصرف بنزین
این کارشناس اقتصادی افزود: علاوه بر آن، از عوامل فسادزای دیگر این سیاست، توسعه قاچاق است. چنانچه طبق آمار، مصرف بنزین در سال 1396 ، حدود 80 میلیون لیتر در روز بود و تولید خودرو نیز برابر با 600 هزار خودرو در سال بود، اگر فرض کنیم تولید و مصرف بنزین با دست فرمان مذکور ادامه پیدا می‌کرد، مصرف بنزین باید به حدود 90 میلیون لیتر در روز می‌رسید، اما در حال حاضر مصرف بنزین برابر با 120 میلیون لیتر در روز است.
بهرامی در ادامه به هدر رفت 7 میلیارد دلاری منابع براثر مصرف بیش از حد از بنزین اشاره کرد و گفت: بیش از 30 میلیون لیتر در روز مصرف بنزین کشور بیش از مقدار لازم است. این یعنی 30 میلیون لیتر بنزین اضافه مصرف می‌کنیم که مقدار دلاری آن در سال برابر با 7 میلیارد دلار می‌شود.
وی افزود: این مقدار ارز بری و سرمایه‌سوزی در کشور بی نظیر است در صورتی که آمار نشان می‌دهد از سال 84 تا 92 که واردات خودرو آزاد بود و هرکس می‌توانست خودرو وارد کند، 70 هزار خودرو وارد کشور شد که مقدار ریالی آن، برابر با یک میلیارد دلار بود.
وی با اشاره به خودروهای بی کیفیت تولیدی در کشور گفت: ما هر ساله چندین میلیارد دلار به صورت غیر مستقیم خرج خودروهایی که در هیچ جای دنیا از این نوع خودروها تولید نمی‌شود، می‌کنیم که هیچ عایدی برای کشور ندارند.
حذف ایران از بازار انرژی
این کارشناس اقتصادی در ادامه به حذف شدن ایران از بازار گاز اشاره کرد و گفت: انرژی ارزان سبب شده تا کشوری که سومین تولیدکننده گاز دنیا است، در بازار گاز هیچ جایگاهی نداشته باشد. در حالی که کشور روسیه با توجه به این که 2 برابر ما گاز تولید می‌کند و 2 برابر ما نیز جمعیت دارد، یکی از استراتژی‌های دفاعی و سیاسی خود را بر اساس صادرات گاز بنیان نهاده است.
بهرامی در ادامه به نقش تحریم در بروز مشکلات حوزه انرژی اشاره کرد و گفت: آن چه که باعث شده اکنون ما در بازار انرژی حضور نداشته باشیم و تمام منابع خود را بدون ایجاد ارزش افزوده نابود کنیم، تحریم نیست. تحریم تنها اثرش در فروش نفت و فراورده‌های نفتی و استفاده از پول حاصل از آن است.
وی ادامه داد: اثر تحریم این است که فروش انرژی و استفاده از پول فروش حاصل شده را سخت می‌کند و تاثیری در مصرف یا بد مصرفی یا قاچاق ندارد. شما در جامعه‌ای که تورم بالای 50 درصد دارد انرژی را ارزان نگه داشتی، مسلما قاچاق در این جامعه شکل می‌گیرد.
این کارشناس ادامه داد: زمانی که دولت منابع خود را ارزان و با قیمت ناچیزی عرضه کند، منابع برای تامین خدمات دیگر را ندارد و مجبور است که با خلق پول، کسری بودجه را جبران کند، در این صورت کشور با تورم روبرو می‌شود و مردم نیز ناراضی می‌گردند.
تحریم، بهانه‌ی مدیران ضعیف
وی گفت: در اصل تحریم، وجود خارجی ندارد چراکه دنیا به سمت تسریع تجارت بین‌الملل رفته و در بستر این جهانی شدن، تحریم معنایی ندارد، مگر اینکه کشوری را اشغال کنند و در آن صورت تحریم معنا پیدا می‌کند. مانند تحریم اسرائیل توسط یمنی‌ها، چنانچه به کشتی‌های اسرائیلی اجازه تجارت نمی‌دهند و کشتی‌های اسرائیلی را با موشک می‌زنند.
بهرامی با اشاره به افزایش فروش نفت در شدیدترین دوران تحریمی گفت: در عمل هم شما میبینید که فروش نفت ما به بیش از 1.4 میلیون بشکه نفت در روز رسیده و در عمل، تحریم معنایی ندارد، تحریم بهانه‌ای برای مدیران ضعیف است.
تثبیت قیمت منجر به شوک درمانی خواهد شد
وی با اشاره به بازار انرژی به عنوان راهکاری برای خروج از بد مصرفی در کشور گفت: راه نجات کشور از وضعیت فعلی این است که به سمت بازار قیمت گذاری برود، بازار به معنای گران کردن نیست بلکه به معنای واقعی کردن قیمت است، دستوری کردن قیمت‌ها کمکی به کنترل قیمت نمی‌کند و تنها ابزار تثبیت قیمتی، نظارت است که نظارت هم به معنای امضای طلایی و رانت است.
این کارشناس در ادامه با اشاره به فنر تورمی گفت: هر چقدر از اصلاحات فاصله بگیریم، فنر تورم، بیشتر فشرده شده و راهکاری به جز شوک درمانی نخواهیم داشت. البته باید در نظر بگیرید که تثبیت قیمت و عدم توجه به شناوری قیمت‌ها، منجر به چرخه تثبیت قیمت، افزایش قیمت و شوک درمانی می‌شود.
وی در ادامه به هدفمندی یارانه‌ها اشاره کرد و گفت: از طرفی ما تجریه هدفمندی یارانه‌ها را داریم که از دو ابزار قیمتی و غیرقیمتی بهره‌بردیم و منجر به کاهش ضریب جینی در کشور شد.
اصلاحات قیمت انرژی در سال اول تاثیر تورمی دارد
این کارشناس انرژی در ادامه به اثر تورمی اصلاحات قیمت انرژی اشاره کرد و گفت: اصلاحات قیمت انرژی در بلندمدت اثر تورمی ندارد اما در کوتاه‌مدت با افزایش قیمت روبرو خواهیم بود، اصلاحات قیمت انرژی باعث تورم مقطعی می‌شود، نگاه کنید بعد از جنگ اوکراین و روسیه قیمت انرژی جهش کرد و تورم دو رقمی شد اما بعد از آن، تورم تک رقمی شد.
وی افزود: بنابراین تورم انرژی، قیمت‌ها را در سال اول بالا می‌برد اما در سال‌های بعدی ثابت نگه می‌دارد. لذا در صورت اصلاح قیمت، در سال اول تورم داریم اما در سال‌های بعد از آن نخواهیم داشت، آن هم به شرط بازار مالی و شرایط اقتصادی مناسب.
