سرگذشت پرهزینه الفین گچساران؛ سرمایهگذاری ۱.۲ میلیارد دلاری و بنبست طرحهای نیمهتمام

داستان واحد الفین گچساران از جایی آغاز شد که خوراک اتان این مجتمع از طریق خط لوله از پالایشگاه گاز بیدبلند تأمین شد تا به اتیلن تبدیل شود. این واحد با سرمایهای بیش از ۱.۲ میلیارد دلار احداث شد، اما در عمل نه بازار مشخصی داشت و نه پاییندستهای مرتبط با آن تکمیل شدند. قرار بود الفین گچساران خوراک مورد نیاز چهار طرح پلیاتیلن دهدشت، کازرون، ممسنی و بروجن را تأمین کند، اما سه طرح از چهار پروژه هیچگاه عملیاتی نشدند و تنها طرح پلیاتیلن دهدشت با ۴۵ درصد پیشرفت فیزیکی نیمهتمام باقی ماند.
در چنین شرایطی، واحد الفین گچساران که صرفاً تولیدکننده اتیلن بود، چارهای جز اتیلنسوزی نداشت؛ اقدامی که منجر به اتلاف میلیاردها دلار سرمایه ملی شد. در ادامه تصمیم گرفته شد اتیلن تولیدی این واحد از طریق خط لوله به طرح اتیلن غرب تزریق شود، اما این تصمیم نیز به چالشی تازه تبدیل شد. چرا که برای کنترل فشار خط، پتروشیمیهای بزرگی همچون کاویان و مروارید مجبور شدند بخشی از تولید خود را کاهش دهند و همین موضوع سودآوری آنها را تحت تأثیر قرار داد. در نتیجه، طرحی که خود زیانده بود، عملاً زیان سایر واحدهای بزرگ پتروشیمی کشور را نیز رقم زد.
برای مدیریت این شرایط، هلدینگ خلیج فارس تکمیل دو پروژه پلیاتیلن گچساران و پلیاتیلن دهدشت را در اولویت قرار داده است. این دو پروژه نیز هر کدام تنها حدود ۴۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارند و برای تکمیل آنها به بیش از ۷۰۰ میلیون دلار سرمایهگذاری جدید نیاز است. با این حال، هدف اصلی از این سرمایهگذاری نه توسعه زنجیره ارزش و نه تقویت اقتصاد ملی، بلکه صرفاً جلوگیری از بلااستفاده ماندن سرمایهگذاری ۱.۲ میلیارد دلاری در الفین گچساران است.
محصولات این دو طرح بهطور کامل صادراتی خواهند بود؛ در شرایطی که کشور هماکنون بیش از ۳ میلیون تن پلیاتیلن صادر میکند. بنابراین، نه سود قابل توجهی به دست خواهد آمد و نه ارزش افزودهای که بتواند نقش معناداری در رشد اقتصاد ملی ایفا کند. در حقیقت، این اقدام بیشتر تلاشی است برای پوشاندن پیامدهای تصمیمات نادرست گذشته؛ از مکانیابی غلط گرفته تا تعریف پروژههایی که تناسبی با نیازهای اولویتدار صنعت پتروشیمی ایران نداشتهاند.
این در حالی است که هلدینگ خلیج فارس میتوانست با هدایت سرمایههای خود به سمت توسعه زنجیرههای راهبردی نظیر پروپیلن، به بهبود توازن در سبد محصولات پتروشیمی کشور کمک کند. حتی پالایشگاه گاز بیدبلند که خوراک الفین گچساران را تأمین میکند، ظرفیت اجرای طرح PDH برای تولید پروپیلن را دارد، اما چنین طرحهایی هیچگاه در اولویت سرمایهگذاری قرار نگرفتهاند.