احسان حسینی| ۷۰ درصد از سهام هلدینگ خلیج فارس به عنوان بزرگترین هلدینگ تخصصی پتروشیمی ایران در اختیار سهامداران عمده قرار دارد که ۲۴ درصد به «سهام عدالت» با دو صندلی، ۱۸.۷۵ درصد به «شرکت ملی صنایع پتروشیمی» با یک صندلی و ۲۶.۳۱ درصد به «صندوق بازنشستگی نفت» با دو صندلی اختصاص دارد. بدین صورت وزارت نفت با کسب ۳ صندلی از ۵ تا، نظارت و راهبری هلدینگ خلیج فارس در صنعت پتروشیمی را در اختیار دارند.
پس از خصوصی‌سازی‌های گسترده در اواخر دهه ۸۰ و اوایل دهه ۹۰ عملا اداره بخش اعظم پتروشیمی‌ها از اختیار وزارت نفت خارج شد و بخش‌های دیگر دولت اختیارات و اداره واحد‌های پتروشیمی را برعهده گرفتند که طبعا به دلیل غیرتخصصی بودن این بخش‌ها، مشکلات و رانت‌های گسترده‌ای با حمایت ذینفعان شکل گرفت.
به تازگی و بدون درس گرفتن از تجربه‌های قبلی خصوصی‌سازی، با فشار بخشی از بدنه دولت برای واگذاری سهام شرکت ملی صنایع پتروشیمی و تشویق پالایشگاه تهران برای خرید این سهام، چینش قدرت در هلدینگ خلیج فارس به نفع سهام عدالت در حال تغییر است.
نکته جالب اینکه ۷۰ درصد از پالایشگاه تهران نیز متعلق به شرکت‌های سرمایه‌گذاری استانی سهام عدالت بوده و در صورت خرید سهام شرکت ملی صنایع پتروشیمی توسط این پالایشگاه، در مجموع تعداد صندلی‌های سهام عدالت به ۳ افزایش یافته و به تصمیم‌گیر اصلی هلدینگ خلیج فارس تبدیل می‌شود.
شاید کمتر کسی باشد که از وضعیت آشفته شرکت‌های استانی سهام عدالت و شیوه غیرتخصصی انتخاب اعضای آن در صندلی هیئت‌مدیره‌ها خبر نداشته باشد. حاکمیت سهام عدالت بر هلدینگ خلیج فارس زمینه ورود افراد غیرمتخصص و سهم‌خواهی آنها را فراهم می‌کند و ابزار نظارت و راهبری نهادهای تخصصی در دولت را از آن می‌گیرد.
سیاست‌گذاری و توسعه زنجیره ارزش در صنعت نفت نیازمند یک نهاد متخصص و واحد است و واگذاری این وظیفه در زنجیره پتروشیمی به یک نهاد غیرمتخصص با نظارت‌پذیری اندک و بدون پاسخگویی لازم قطعا یک قمار بزرگ بر سر یکی از مهم ترین دارایی های صنعتی کشور که با صرف هزینه کلان و زمان زیاد در طول چند دهه گذشته ایجاد شده است.
از سوی دیگر تجربه‌های واگذاری این چنینی به نهادهای غیرتخصصی نشان می‌دهد نظارت‌پذیری این هلدینگ‌ها و شرکت‌ها نیز به شدت کاهش خواهد یافت و نهادهای نظارتی برای نظارت‌های حداقلی نیز باید انرژی بسیار زیادی صرف کنند که بازدهی زیادی نخواهد داشت. در آینده درباره ذینفعان این طرح بیشتر می‌نویسم.
