حمله گسترده سپاه و از بین رفتن بازدارندگیِ نظامی اسرائیل

ابعاد این عملیات نظامی توسط تحلیلگران مختلف جهان مورد بررسی قرار گرفت و حساسیت­‌های جهانی و منطقه­‌ای را برانگیخت تا جایی که جلسه اضطراری شورای امنیت سازمان ملل برای بررسی این رویداد تشکیل شد.

گسترده و بی­‌سابقه بودنِ عملیات و حمله مستقیم ایران به تمامیت ارضی رژیم صهیونیستی از کلیدواژه­‌هایی بود که از منظر تحلیلگران نظامی و سیاسی غیرقابل خدشه بود؛ یکی از پیامدهای این حمله به محاق رفتنِ بازدارندگی رژیم صهیونیستی بود که در این یادداشت ابعاد مختلف این مساله مورد بررسی قرار می­گیرد.

بازدارندگی به معنای بر حذر داشتنِ خصم از کاربرد زور است که با متقاعد ساختن وی که هزینه­‌های چنین اقدامی بر منافع بالقوه­‌اش می­‌چربد؛ یعنی طرف مقابل باید به این فهم برسد که در صورت ضربه اولیه به منافع رقیب، ضربه مهلک­‌تری دریافت می­کند که هزینه­‌های چنین ضربه­‌ای وی را از اقدام باز می­دارد.

رژیم صهیونیستی که در تله خطای ادراکی گرفتار شده بود، گمان می­کرد که جمهوری اسلامی ایران به دلایل مختلف انگیزه­‌ای برای رویارویی مستقیم با این رژیم را ندارد و تنها از طریق عملیات­‌های پنهان یا از سوی نیروهای نیابتی پاسخ می­دهد.

«ری تکیه» (Ray Takeyh) عضو ارشد مطالعات خاورمیانه شورای روابط خارجی ایالات متحده (CFR) طی گفتگویی اقدام ایران را همانند اقدام حماس در 7 اکتبر غیر قابل پیش­‌بینی توصیف کرد و گفت: زمان آن رسیده است که فرضیات خود را به پرسش تبدیل کنیم؛ دشمنان ما متفاوت رفتار می­کنند و ما هنوز به درک چگونگی تغییر محاسبات آن­ها نرسیدیم.

این خطای ادراکی باعث شد تا رژیم صهیونیستی به طور مستقیم با حمله به ساختمان سفارت جمهوری اسلامی ایران در سوریه، علاوه بر تجاوزی آشکار به یک مکان دیپلماتیک، به شخصیت­های نظامی برجسته سپاه که به عنوان مستشار در سوریه حضور داشتند ضربه وارد کند و با حذف فیزیکی ایشان ضمن ایجاد خلأ در مدیریت راهبردی منطقه، جمهوری اسلامی ایران را تحت فشار قرار دهد تا از حمایت راهبردی از جبهه مقاومت دست بردارد.

بر خلاف برخی تحلیل­ها که بر این گمانه استوار است که اسرائیل با حملات به ایران درصدد ایجاد جنگ تمام عیار منطقه­ای و وارد کردن ایالات متحده به صحنه جنگ است، به اعتقاد نگارنده حملات رژیم صهیونیستی به منافع ایران به منظور حداقلی کردن حضور ایران در صحنه مدیریت راهبردی تحولات منطقه است.

در هر صورت، حمله اسرائیل به کنسولگری جمهوری اسلامی ایران در سوریه  با ضربات سهمگین و بی­سابقه­ای به مراکز نظامی رژیم صهیونیستی همراه بود که به طور کلی قدرت بازدارندگی این رژیم را از بین برد؛ یعنی تهدیدات و اقدامات اسرائیل از حمله به تمامیت ارضی آن بازدارنده نبود و نتوانست مانع از حمله به اسرائیل شود.

مقامات پیشین و رسانه­های اسرائیلی نیز به این مسأله توجه کرده و به نابودی قدرت بازدارندگی اسرائیل اعتراف کرده­اند. یائیر لاپید نخست­وزیر پیشین رژیم صهیونیستی و رهبر حزب یش عتید که دومین حزب بزرگ در کنست (پارلمان اسرائیل) است در یک کنفرانس مطبوعاتی ضمن انتقاد از نتانیاهو، دولت وی را تهدیدی برای بقاء اسرائیل توصیف کرد که قدرت بازدارندگی اسرائیل را نابود کرده است.

همچنین آیلت شاکد وزیر پیشین دادگستری اسرائیل گفته است: «اگر با دید وسیعی نگاه کنیم، حمله ایران فروپاشی کامل بازدارندگی اسرائیل بود».

علاوه بر این، تحلیلگران مختلفی در دنیا به تغییر معادله بازدارندگی در خاورمیانه پرداخته­اند و اقدام ایران را تکمیل­کننده اقدام حماس در 7 اکتبر 2023 در طوفان الاقصی در جهت از بین رفتن قدرت بازدارندگی اسرائیل دانسته­اند.

به تازگی جان مرشایمر دانشمند آمریکایی روابط بین‌الملل در گفتگو با پیرز مورگان ضمن بررسی ابعاد و تبعات درگیری نظامی ایران و اسرائیل، تصریح کرد که حمله ایران بازدارندگی اسرائیل را از بین برد.

مارتین ایندک سفیر سابق آمریکا در اسرائیل و کارشناس اندیشکده­های مختلفی همچون بروکینگز و شورای روابط خارجی (CFR) با اشاره به پاسخ پهپادی-موشکی ایران به حمله اسرائیل به محوطه سفارت ایران در سوریه، ضمن بررسی توانایی اسرائیل در بازگرداندنِ قدرت بازدارندگی خود بر همکاری بیشتر ایالات متحده، اسرائیل و کشورهای عربی در جهت تقویت بازدارندگی اسرائیل تاکید کرد.

همچنین روزنامه گاردین نیز با انتشار مقاله­ای به در هم شکستن سیاست بازدارندگی اسرائیل در مقابل ایران پرداخت و مجله فارین پالیسی نیز ابعاد مختلف معادله بازدارندگی بعد از تنش­های اخیر ایران و اسرائیل را مورد کنکاش قرار داد.

با این اوصاف، ایران قدرت نظامی بلامنازع منطقه خواهد بود و دیگر رقبای منطقه­ای را به حاشیه رانده است؛ رژیم صهیونیستی نیز با اقدامات متهورانه خود به تدریج از مناسبات قدرت منطقه حذف شده و جایگاه تاثیرگذاری در رویدادهای آینده نخواهد داشت.