گفت‌وگو با اولین مدیر بانوی نیروگاه‌های ایران| در حوزه نیروگاهی به خودکفایی کامل رسیدیم
اولین مدیرعامل بانوی نیروگاهی کشور: در مسیر پیشرفت و تعالی، سختی بسیار زیاد است و مرد و زن ندارد اما باید به این خودباوری برسیم که اساسا محدودیتی برای بانوان وجود ندارد و حمایت‌ها در زمان درست به پیشرفت کمک می‌کند.
در حالی که برخی رسانه‌‌های بیگانه سعی در القای این مطلب دارند که زنان در ایران امکان پیشرفت و حضور در جامعه ندارند، اما حضور زنان تحصیل کرده و موفق ایرانی در مشاغل تخصصی دلیل محکمی بر رد این ادعاها است.
گفت‌وگو با اولین‌ها همیشه جذابیت خاص خود را دارد. به خصوص اینکه این گفت‌وگو با اولین بانوی ایرانی باشد که در پست مدیریت نیروگاهی قرار گرفته است، باشد. بانویی که امروز در یک گفت‌وگوی تفصیلی به مصاحبه با آن پرداختیم، متولد زاهدان استان سیستان و بلوچستان و یکی از دانش آموختگان دانشگاه صنعتی شریف است که 28 سال سابقه فعالیت در صنعت برق دارد و در رشته خود از متخصص‌ترین افراد حال حاضر کشور به حساب می‌آید. از طرفی صنعتی نیروگاهی یکی از فناورترین صنایع کشور به حساب می‌آید و فعالیت در این حوزه همواره از سخت‌ترین مشاغل کشور تلقی می‌شود.
در یک نیروگاه حرارتی، انرژی مکانیکی مورد نیاز برای به حرکت درآوردن مولدها به وسیله نیروی گرمایی که معمولاً از سوختن حاملهای سوخت به وجود می‌آید، تأمین می‌شود. بیشتر نیروگاه‌های گرمایی از بخار و گاز برای انتقال حرارت و ایجاد انرژی مکانیکی استفاده می‌کنند.
طبق قانون دوم ترمودینامیک هرگز نمی‌توان تمامی انرژی گرمایی را به انرژی مکانیکی تبدیل کرد؛ بنابراین، همیشه مقداری از گرمای اضافی در محیط آزاد می‌شود، حال اگر از این گرما برای انجام فرایندهای صنعتی یا گرمایش ناحیه‌ای استفاده کنیم، می‌توانیم بازدهی استفاده از انرژی را بالا ببریم، این روش که در برخی تأسیسات گرمایی مورد استفاده قرار می‌گیرد، سیستم ترکیبی گرما و نیرو نام دارد.
در واحدهای نیروگاهی گازی، هرگز نمی‌توان تمامی انرژی گرمایی را به انرژی مکانیکی تبدیل کرد؛ بنابراین، همیشه مقداری از گرمای اضافی در محیط آزاد می‌شود، حال اگر از این گرما برای انجام فرایندهای صنعتی یا گرمایش ناحیه‌ای استفاده کنیم، می‌توانیم بازدهی استفاده از انرژی را بالا ببریم. با توجه به دشواری روند تولید برق و همچنین ذخیره ناپذیر بودن برق، ثانیه به ثانیه فعالیت نیروگاه اهمیت دارد و توقف روند بلافاصله و با سرعت الکترونی منتهی به خاموشی در خانه‌های مردم خواهد شد.
در همین راستا برای گفت‌وگو با یکی از اولین‌ها در صنعت برق کشور به سراغ مریم ستوان، اولین مدیر نیروگاهی و مدیرعامل جدید شرکت تولید نیروی برق خراسان رفتیم تا با وی به گفت‌وگو بپردازیم.
مشروح این گفت‌وگو به شرح ذیل است:
*از زاهدان تا مدیرعاملی نیروگاه‌های پهناورترین منطقه کشور
فارس: به عنوان مقدمه و مطلع بحث، ممکن است، ابتدا خود را معرفی کنید و از سوابق تحصیلی و کاری خود برای ما بگویید تا مخاطبان بیشتر با شما آشنا بشوند؟
ستوان: بنده متولد زاهدان در استان سیستان‌وبلوچستان هستم، سال 1365 در دوره کارشناسی با کسب رتبه دورقمی که خاطرم نیست، دقیقا چند بود در رشته مهندسی مکانیک دانشگاه صنعتی شریف مشغول به تحصیل شدم. در اولین روز بهار سال 1371 به استخدام شرکت برق منطقه‌ای سیستان و بلوچستان در آمدم. ابتدا در حوزه نیروگاه‌های گازی فعالیت کردم و بعد به بخش نیروگاهی در صنعت برق نقل مکان کردم. همزمان با آمدن من به شرکت برق منطقه‌ای خراسان در آبان ماه سال 1381، در دفتر فنی شرکت برق منطقه‌ای خراسان مشغول به کار شدم.
تا سال 1394 که دفاتر فنی از دل برق منطقه‌ای جدا شد و شرکت‌های برق حرارتی تشکیل شد، در آنجا بنده مجری طرح‌های پرداکنده بودم و پس از آن در سال 1399 بنده مدیر دفتر بازار برق منطقه‌ای و از تیرماه سال 1400 در شرکت تولید نیروی برق حرارتی خراسان مشغول فعالیت شدم تا یک آبان‌ماه امسال که به سمت جدید با عنوان مدیریت شرکت تولید نیروی برق حرارتی خراسان را بر عهده دارم.
فارس: یک گزاره‌ای در ایران مصطلح است که همه می‌گویند، فعالیت خودشان بعد از کار در معدن، سخت‌ترین کار دنیا است، آیا شما هم معتقد هستید، مدیریت نیروگاه‌ها بعد از کار در معدن سخت‌ترین شغل است؟
ستوان: هر کاری در دنیا سختی خاص خود را دارد، من کار معدن نکردم و در جایگاه قیاس بین کار معدن و کار نیروگاه نیستم. سخت‌ترین بخش کار در نیروگاه این است که شما وظیفه تامین یکی از مهم‌ترین نیازهای مردم را دارید و هر لحظه غفلت شما در کمتر از صدم ثانیه در زندگی مردم به صورت قطعی برق هویدا می‌شود. شما نگاه کنید، از تامین برق خانه‌های مردم تا تامین برق مورد نیاز برای صنعت و همچنین چاه‌های آب کشاورزی و سایر فعالیت‌ها ارتباط مستقیم با تامین برق پایدار دارد و هر ثانیه نشدن انرژی به توقف بخش عظیمی از فعالیت‌ها خواهد انجامید.
*توربین یک محور بیش از 7 تن است که 85 دور در هر ثانیه می‌چرخد
فارس: این وظیفه سنگین چه روحیه‌ای برای فعالیت می‌خواهد؟
ستوان: این وظیفه سنگین در نیروگاه برق جایی برای خواب و خوراک باقی نخواهد گذاشت و هر کس با هر جایگاهی در نیروگاه باید تمام تلاش خود را به خرج دهد تا بتواند زمینه تامین برق پایدار را فراهم کند.
یک مثالی برای شما بزنم در کار نیروگاه این چنین نیست که بگوییم خب مثلا ساعت 4 بعد از ظهر شد، کار ما در نیروگاه تمام شد و به خانه برویم، این مسئله در کار نیروگاه معنا ندارد و هر یک دقیقه رها کردن نیروگاه به صورت قطعی برق در زندگی مردم خود را نشان می‌دهد.
زمانیکه ما در دوران اوج بار قرار می‌گیریم، 3 شیفت و 24 ساعته کار می‌کنیم، تا نیروگاه مهیا تامین برق در اوج بار فردای آن روز شود و از این منظر به نظر بنده کار نیروگاه سخت‌ترین کار جهان است.
هنگامی که افراد شاغل در نیروگاه به این مسئله فکر می‌کنند که ممکن است، یک نفر در خانه مریضی داشته باشد و قطعی برق زندگی این فرد را به خطر می‌اندازد، از زندگی خود می‌زنند تا با کار شبانه‌روزی از حتی یک دقیقه خاموشی جلوگیری کنند و بدین ترتیب زمینه تامین برق پایدار فراهم کند. من به واسطه بیماری پدرم در دوره‌‌ایی در خانه از ایشان پرستاری کردم و حس کردم که سلامتی در چنین شرایطی تا چه اندازه به برق وابسته است.
فارس: کمی به بحث تخصصی راجع به نیروگاه برسیم، ممکن از فرآیند تولید برق در قلب نیروگاه‌ها را برای مردم و مخاطبان تصویر کنید و عظمت توربین گازی را شرح دهید؟
ستوان: توربین یک ابزاری است که از روتور و پره‌های نصب شده روی آن است و بسته به سیالی که این پره را به چرخش در می‌آورد، نیروگاه‌های حرارتی به دو دسته گازی و بخاری تقسیم‌بندی می‌شوند، نیروگاه دیزل هم مشابه موتورهای چهارزمانه که در اتوموبیل داریم، فعالیت می‌کند. هر پره توربین در هر دقیقه 5100 دور چرخش دارد که در هر ثانیه 85 مرتبه می‌شود. یعنی یک محور با پره‌های چندین ردیفه که وزن آن از 7 تن فراتر می‌رود، در هر ثانیه 85 بار به دور خود می‌چرخد. اگر ارتعاش این توربین از حدی بیشتر شود، توربین از کار می‌افتد. چنین ابزاری قلب نیروگاه است و باید هر ثانیه مورد چک مسئولان نیروگاه قرار گیرد تا برق پایدار به مردم برسد. پشت صحنه تعداد زیادی نیروی متخصص فعالیت می‌کنند تا برق در در هر لحظه برای مردم تامین شود.
صنعت برق صنعت ذخیره‌سازی نیست و برق به صورت برخط و در لحظه از تولید تا توزیع تامین می‌شود.
*در صنعت برق به خودکفایی کامل رسیده‌ایم
فارس: هم اکنون در مجموعه‌ای که شما مدیریت می‌کنید، چند نیروگاه در حال فعالیت است؟
ستوان: هم اکنون در شرکت، در شهرستان مشهد چهارنیروگاه مشهد، شریعتی، فردوسی و طوس را داریم، در خراسان رضوی، شمس سرخس و نیروگاه نیشابور به آن اضافه می‌شود و همچنین نیروگاه راشد و نیروگاه ابن یمین هم به آن‌ها اضافه شدند.
در خراسان جنوبی نیز، نیروگاه شهیدکاوه و نیروگاه گازی قائن را در اختیار داریم.
فارس: آخرین وضعیت خودکفایی در صنعت برق به چه نحو است و نخبگان ایرانی تا چه اندازه در این صنعت پیش رفته‌اند؟
ستوان: ما در حوزه نیروگاهی به خودکفایی کامل رسیدیم و همه قطعات در ایران تولید می‌شود. در شرکت ما، بسیاری از قطعات هم اکنون در خود نیروگاه‌ها بومی‌سازی می‌شود و در طی قراردادهایی، قطعات ساخته، و تست شد، روی توربین نصب شد و پس از دوران اوج بار که توربین باز شد، زمینه سربلندی جوانان متخصص کشور را فراهم کرد و امسال همان قطعات را سایر نیروگاه‌ها می‌سازیم. به عبارت دیگر در حوزه بومی‌سازی ساخت قطعات نیروگاه به حرف بسنده نکردیم و در عمل توانمندی ایرانی‌ها را به رخ کشیدیم.
ما 3 قرارداد را به صورت 100 درصد انجام دادیم و قطعات را ساخته و به نیروگاه داده‌ایم. در بین این قطعات از فناوری‌های بسیار پیشرفته استفاده شده که در معدود کشورهایی دیده می‌شود و ما با اتکا به شرکت‌های دانش‌بنیان ایران چنین اتفاقاتی را رقم می‌زنیم و به واسطه این قراردادها نخبگان بسیاری جذب شرکت‌ها شده است.
*کاهش 25 درصدی هزینه‌ها با اتکا به توان جوانان در شرکت‌های دانش‌بنیان
فارس: این اقدامات تا چه اندازه از هزینه‌ها کم کرده است؟
ستوان: در ارتباط با هزینه، ما در یک قرارداد 27.5 میلیارد تومانی به واسطه به اتکا به تولید داخل تا 7 میلیارد تومان معادل 25 درصد در هزینه‌ها صرفه‌جویی شد. این درحالیست که ما در ابتدای مسیر هستیم و هزینه‌هایی از قبیل مهندسی معکوس و ساخت متحمل شدیم و از این جا به بعد راحت می‌توانیم تا 50 درصد در هزینه‌ها کاهش ایجاد کنیم.
فارس: شما از زاهدان در سیستان و بلوچستان به بالاترین سطح مدیریت نیروگاهی در کشور رسیده‌اید، به عنوان یک بانوی موفق چه پیامی برای سایر بانوان ایرانی دارید؟
ستوان: دوستان من و به خصوص خواهران من در سراسر این سرزمین اطلاع دارند. بهتر از بنده هم می‌دانند که اگر فردی بخواهد کاری کند، می‌تواند به بهترین نحو به هدف خود برسد. من سال‌های زیادی در سیستان و بلوچستان کار کردم، بعد به برق خراسان آمدم. زمانیکه مدیرعامل بالای سر توربین می‌آمد و من به عنوان مسئول می‌گفتم، امگان استفاده از این قطعه در نیروگاه را ندارم، مدیرعامل شرکت برق تمام قد از حرف من حمایت می‌کرد و اجازه استفاده از قطعه را نمی‌داد. این حرف برای زمانی است که اساسا سیستان و بلوچستان به شبکه سراسری متصل نبود و این رفتارهای حرفه‌ای انجام می‌شد و از منافع ملت حمایت می‌کردیم. این رفتارها سبب شد تا بنده به خودباوری برسم و بتوانم پیشرفت کنم.
*سختی هست اما محدودیتی در مسیر بانوان ایرانی وجود ندارد
فارس: آیا در این مسیر محدودیت‌هایی وجود دارد؟
ستوان: بانوان ما در هر جایی که هستند، چه در شهرهای کوچک، چه در شهرهای بزرگ و چه در کلانشهرها، همه در جایگاه خود می‌توانند کار انجام دهند، باید گام‌های کوچک را برداشت تا بتوانند رشد کنند و جرئت برداشت گام‌های بزرگ‌تر را به خود بدهند.
من مطمئن هستم بانوان پرتوان و خیلی بهتر از من هستند. در این مسیرها سختی بسیار زیاد است و مرد و زن ندارد اما باید به این خودباوری برسیم که اساسا محدودیت وجود ندارد و حمایت‌ها در زمان درست به پیشرفت کمک می‌کند.
فارس: آیا در صنعت برق نیز تخصص‌گرایی وجود دارد و یا مواردی نظیر پارتی و عوامل غیرمعمول بر فضای نیروی انسانی حاکم شده است؟
ستوان: در صنعت برق وقتی با یک توربین با این عظمت مواجه هستیم، شما کنار بویلر که بایستید، یک ساختمان 4 و 5 طبقه را می‌بینید که سقف و کف ندارد و پر از آتش است، توربین گازی را تصور کنید که با گازهای حاصل از احتراق تا 1100 درجه مواجه می‌شوید. تنها متخصص می‌تواند فعالیت کند و اگر به واسطه پارتی و سایر موارد کسی به جایگاهی برسد، قطعا آن واحد نیروگاهی خاموش خواهد شد. اینکه می‌بینیم، تابستان‌ها یکی پس از دیگری بدون خاموشی طی می‌شود، یعنی نیروی متخصص در جایگاه خود در حال تلاش است.
*دلیل تامین برق پایدار 2 سال گذشته از زبان اولین مدیرعامل بانوی نیروگاهی
فارس: چه عاملی در 2 سال گذشته سبب شده تا قطعی برق خانگی برخلاف سال‌های قبل به صفر برسد؟
ستوان: تعمیرات نیروگاهی بسیار اهمیت دارد و زمان‌بندی دقیق تعمیرات در 2 سال اخیر سبب شده تا ما بتوانیم برق را برای مردم تامین کنیم. هچنین توسعه رخ داده نیز از عوامل دیگری است که صنعت برق را در تامین انرژی پایدار کمک کرده است.
فارس: آیا تعمیرات برای اوج بار سال آینده در مجموعه شما آغاز شده است؟
ستوان: ما تعمیرات خود را از مهرماه شروع کردیم و پیش از اوج بار سال آینده به اتمام می‌رسد و همین مسئله سبب می‌شود تا واحدهای نیروگاه با حداکثر توان در مدار فعالیت قرار گرفت. این را هم بگویم که تا پیش از سال 1400، 3686 مگاوات نیروگاه در خراسان رضوی وجود دارد و در دو سال گذشته 343 مگاوات به این ظرفیت اضافه شده که تا پایان امسال ظرفیت اضافه شده به 709 مگاوات خواهد رسید.
