افول ایالات متحده آمریکا و تغییر در نظم جهان فعلی که منحصرا غربی است؛ نیاز به اتحادی از کشورهای قدرتمند برای به چالش کشیدن آن دارد. چین، روسیه، ایران و کره شمالی را می تواند در زمره کشورهایی دانست که در این تغییر نظم بین المللی پیش گام شده اند. شاید این کشورها را نتوان جزو کشورهای متحد یکدیگر تعریف کرد اما کارگزاران آن به این نتیجه رسیده اند که در مرحله اول دشمن مشترکی به نام آمریکا و هژمونی غربی آن بر نظام بین الملل دارند.
فارن افرز در یادداشتی به تاریخ 24 آپریل 2024 با عنوان “محور تحولات؛ چگونه دشمنان آمریکا برای براندازی نظم جهانی متحد می شوند”.[1] در این یادداشت به بررسی قدرت های چهارگانه فوق می پردازد و روند همکاری و ابعاد نفوذ آن ها برای به چالش کشیدن نظم آمریکایی تعریف می کند.
این چهارقدرت در حال رشد در مخالفت با رهبری ایالات متحده بر نظام بین الملل هم مسیر هستند؛ ترکیب ظرفیت اقتصادی و نظامی آنها، همراه با عزم آنها برای تغییر شیوه کار جهان از زمان پایان جنگ سرد، ترکیب قدرتمند و تاثیر گذاری را ایجاد می کند. این گروه از کشورها تمایل به تحول در نظم فعلی جهان را دارد و چالش پیش روی ایالات متحده و همپیمانانش است. آنچه را که این کشورها برای تغییر در نظم بین الملل به آن نیاز دارند و روند آن را تسریع می کند باید پایه های نظام بین المللی را تعضیف کنند و با تعریف نهادهای جدید خلا احتمالی ایجاد شده را پر کنند و این اشتیاق را در دیگر کشورهای برای پیوستن جهت مخالفت با رهبری آمریکا حمایت کنند. به احتمال زیاد جلوگیری از ظهور این محور جدید توسط غرب غیرممکن است، و فروپاشی سیستم فعلی نظام بین الملل یک هدف دست یافتنی برای قدرت چهارگانه فوق است.
ایران روابط خود را با سایر اعضای این گروه تقویت کرده است. ایران و روسیه پس از شروع جنگ داخلی در سال 2011 برای حفظ بشار اسد رئیس جمهور سوریه در قدرت با یکدیگر همکاری کردند. چین با پیوستن به این گروه و جهت همراهی با روسیه، که شامل توافقنامه های انرژی با ایران برای محافظت از تهران در برابر اثرات تحریم های ایالات متحده است، مقادیر زیادی خرید کرده است. کره شمالی، به نوبه خود، چین را متحد اصلی و شریک تجاری خود برای دهه ها به حساب می آورد، و کره شمالی و روسیه روابط خود را حفظ کرده اند. ایران از دهه 1980 موشک های کره شمالی را خریداری کرده است و اخیراً تصور می شود که کره شمالی به گروه های محور مقاومت از جمله حزب الله و احتمالاً حماس تسلیحات ارسال کرده است. پیونگ یانگ و تهران بر سر یک بیزاری مشترک از واشنگتن با هم پیوند خورده اند: همانطور که یک مقام ارشد کره شمالی، کیم یونگ، در سفر ده روزه خود به ایران در سال 2017 اعلام کرد، دو کشور “یک دشمن مشترک دارند”.
عملیات نظامی روسیه به اوکراین در سال 2022، همگرایی میان این چهار کشور را به گونه‌ای تسریع کرد که از روابط تاریخی آنها فراتر رفت. مسکو در دو دهه گذشته بزرگترین منبع سرمایه گذاری خارجی تهران است. صادرات روسیه به ایران در ده ماهه اول سال 2022، 27 درصد افزایش یافت. بر اساس گزارش کاخ سفید، در دو سال گذشته، روسیه اطلاعات بیشتری را با حزب‌الله و دیگر گروه‌های جبهه مقاومت به اشتراک گذاشته است. چین، ایران و روسیه مانورهای دریایی مشترکی را در خلیج عمان سه سال متوالی برگزار کرده‌اند که آخرین آن در مارس 2024 بود. روسیه همچنین تمرین‌های دریایی سه جانبه با چین و کره شمالی را پیشنهاد کرده است.
منافع اصلی چین که تایوان و دریای چین جنوبی را شامل می شود. «محور مقاومت» ایران، مجموعه‌ای از گروه های جبهه مقاومت که به تهران اهرم فشار در عراق، لبنان، سوریه، یمن و جاهای دیگر می‌دهند. ادعای کره شمالی بر کل شبه جزیره کره؛ و خارج نزدیک روسیه، که برای کرملین حداقل شامل کشورهایی است که امپراتوری تاریخی آن را تشکیل داده اند. هر چهار کشور، آمریکا را مانع اصلی بر سر راه ایجاد نظام چند قطبی می‌دانند و خواهان کاهش حضور واشنگتن در مناطق مربوطه خود هستند.
حجت حدیدی- کارشناسی ارشد مطالعات آمریکای شمالی دانشگاه جامع امام حسین(علیه السلام)
